ناکارآمدی ها و سیاه نمایی های دولتِ « ما نمی توانیم »

 

دولت ژنرال های یازدهم اما شاید تنها دولتی باشد که در ایام انتخابات سال 92 شعار امید و تدبیر بر سر دست گرفت اما به محض آنکه روی کار آمد، برخلاف شعار محوری خود دائما دم از ناامیدی و ناکارآمدی و ناتوانی نسبت به حل مشکلات زد. 

 هر دولتی پیش از روی کار آمدن معمولا با شعارهایی نسبت به آینده، ماموریت آتی خود را تبیین کرده و البته با ایراد نقدهایی نسبت به پیشینیان، تمایز خود با آنان را نشان می دهد. در این بین شاید دولت یازدهم را بتوان تابلودار بیشترین شعارهایی دانست که پیش از رای گیری از مردم برای جلب نظر، آنان را مطرح نمود. در این راستا این دولت اما نقدها ، گلایه ها، تمسخر ها ، توهین ها و حتی پرونده تراشی هایی هم برای پیشینیان خویش انجام داد تا شاید همچنان از قبلی ها متمایز باشد.

 کسانیکه با رای لغزان مردم در انتخابات سال 92 به روی کار آمدند اما سالها پیش از ورود به صحنه انتخابات، فضای کشور را کاملا سیاه و تاریک و بسته جلوه داده و از هرگونه توهین و تمسخر و سیاه نمایی علیه دولت مستقر فروگذار نکردند. این افراد هنوز که هنوز است گذشتگان را مسئول تصمیمات امروز بر می شمرند. گرچه با توجه به آنکه دو سال از روی کار آمدن شان می گذرد دیگر هیچ عقل سلیمی هم – حتی هواداران پر و پا قرص اما کم تعداد دولت- نمی پذیرد که پیشینیان مسئول امور جاری دانسته شده و همگان خواهان ارائه کارنامه دولت فعلی از عملکردها و البته عمل ناکردهای پرشمار فعلی هستند. اما دولت یازدهم علاوه بر این شاید سردمدار سیاه نمایی هایی باشد که تاکنون در کشور رخ داده است. دولت ها وقتی دوران شعار دهی شان در ایام انتخابات به سر می آید، معمولا وارد فضای کار و تلاش شده و از فضای سیاسی و تنش آلود احتراز می کنند. دولت ها برای آنکه به هواداران شان ثابت کنند که مرد عمل بوده اند، گام به گام به انجام شعارهای خود اهتمام ورزیده و چون می دانند که از این پس دیگر مردم آنان را به نسبت عمل کردن به شعارها می شناسند، دل به عملیات می نهند.

 دولت ژنرال های یازدهم اما شاید تنها دولتی باشد که در ایام انتخابات سال 92 شعار امید و تدبیر بر سر دست گرفت اما به محض آنکه روی کار آمد، برخلاف شعار محوری خود دائما دم از ناامیدی و ناکارآمدی و ناتوانی نسبت به حل مشکلات زد. دولتمردان دولت موسوم به کاربلدان و با تجربه ها، در هنگام رای گرفتن از مردم، ادعا می کردند که نسخه های شفا بخش 15 روزه، یک ماهه و 100 روزه در جیب خود دارند ، ادعا می کردند که علت همه مشکلات جامعه کار نابلدی و عدم تدبیر و مدیریت دولتمردان سابق بوده و آنان هستند که به محض روی کار آمدن با فشردن یک « کلید » قفل همه مشکلات را گشوده و جیب مردم را آنچنان پر پول خواهند نمود که دیگر هیچ فردی از جامعه احتیاجی به یارانه نداشته و خودشان با دست خود این یارانه را تقدیم دولت خواهند نمود.

دولت یازدهم خود را برخوردار از ژنرال هایی معرفی می کرد که می توانند با یک تلفن و حداکثر یک سفر کوتاه به کشوری همچون عربستان، همه مشکلات فیمابین را حل کرده ، قیمت نفت را به بالاترین سطح رسانده، دست این کشور از دست اندازی های منطقه ای را کوتاه کرده و خلاصه عربستان را خواهر خوانده ایران کنند. اما درست به محض روی کار آمدن، دیگر سخن از آن شعار های رنگارنگ در میان نبود. هرچه در وسط آمد سیاه نمایی و بدبختی بود . هر خبری در وسط میدان بود به جای آنکه سخن از چیره دستی مدیران و دولتمردان باشد، خبر از فلاکت و بدبختی و بیچارگی بود. خزانه خالی است؛ بدبختیم؛ بیچاره ایم؛ پول نداریم؛ آب خوردن نداریم؛ تحریمیم ، نان نیست، نفت نیست، تحریم هست ، فقر هست، کشور به بن بست رسیده است و هزاران هزار گزاره شبیه به این که هر روز از زبان ژنرال ها بیان  می شود.

پشت پرده این ادعا ها هم اما قریب به اتفاق، کذب و دورغ بود، بعدها روشن شد که ادعای خالی بودن خزانه سخنی به کمال، کذب و واهی است و بقیه سیاه نمایی ها نیز غالبا عاری از حقیقت و تهی بوده است.

 دولت اما در این مدت دست از سیاه نمایی برنداشت، غافل از اینکه وقتی مدام دم از یاس و نا امیدی بزند، تبعات آن بالمره دامن خود وی را نیز خواهد ستاند و در اولین گام، مردم از خود او خواهند پرسید که آن پنجه های معجزه گر و کلید های حساس تو کجایند که امروز دم از بی عرضگی و ناتوانی در برابر مشکلات زده می شود؟

القصه؛ اما بر خی نیز تحلیل هاشان کمی متفاوت تر بود. آنان می گفتند که اینهمه سیاه نمایی های دولت از روی نادانی و کم دانی نیست. دولت خودش خوب می داند که خزانه آن روز – البته نه امروز- مالامال از ثروت است. اما چون دولت دل به بستن با کدخدا داده باید برای این دلبستگی ، دلدادگی و شیدایی خود در میان افکار عمومی توجیهی بیابد، توجیه او برای این همه دل دادن و قلوه ستاندن با شیطان، آن است که فضا را تیره و تار نشان داده و خود را مجبور به شوریده سری با شیطان بزرگ و تعظیم و تکریم او وانمود نماید. تا شاید از این پس نیز کدخدای مودب و باهوش در تلویزیون ظاهر شود و اعلام کند که من میدانم جوانان ایرانی نیاز مند به کار اند و اگر بخواهند بر سر کار روند، باید با احترام کدخدایی ما را محترم شمرده و دل ما را به دست آورند.

بگذریم از اینکه برخی می گفتند که همه این سیاه نمایی ها گرا دهی به دشمن غدار بیرونی است و گرا دهندگان باید حداقل بابت این پالس دهی مورد تعقیب قرار گیرند اما اتفاقا همه این سیاه نمایی ها در مورد بازه زمانی صورت می گرفت که به تعبیر رهبری فرزانه انقلاب در واپسین روزهای قبل از انتخابات سال 92، این دوران، دوران اوج گیری کشور و آماده بودن همه زیر ساخت های اقتصادی و فنی لازم برای پرش و پرواز به سمت اهداف متعالی انقلاب بود.

الغرض؛ این سیاه نمایی ها با هر تحلیلی که از سوی دولت مردان صادر شده باشد به هر حال یک واقعیت را نشان داد. دولت همانند ملانصر الدینی شد که خود در محل شایع کرد فلان همسایه مشغول پخت و توزیع نذری است. با باور کردن ساده لوحان محل و حرکت آنان برای اخذ نذری، خود ملا نصر الدین هم به قابلمه به دست به راه افتاد تا از آن همسایه نذری بگیرد.

ژنرال ها آنچنان غرق در سیاه نمایی شدند که گویا خودشان هم باور کردند که واقعا هیچ نقطه مثبتی در کشور وجود ندارد. شاید از همین بابت هم بود که همه تخم مرغ ها را درون سبد مراوده با کدخدا ریختند. به جای آنکه به ظرفیت های درونی کشور چشم بدوزند، اقتصاد درون زا را پیگیری نمایند، چشم به صدقه گرفتن از دستان چرکین کدخدا دوختند تا شاید آنان بیایند و اجازه دهند تا مردم آب بخورند یا ازدواج نمایند. اینان همه چیز مردم را به رابطه با کدخدا گره زدند. این راه غلط نتیجه غلط دیگری برای شان به ارمغان آورد که آن هم مبتنی بر ترس و بیم از کدخدا بود؛ بدان صورت که اگر میز مذاکره به شکست انجامد، تهدید او به حمله نظامی واقعی و حتمی خواهد بود و از سوی دیگر دل بستن به موهبات موهومی توافق با او در صورت عقب گرد و پذیرش ذلت و خواری در برابر او، تنها راه ممکن پیش رو تلقی داده شد.

الکلام آنکه ژنرال ها با گراهایی که به دشمن دادند باعث شدند تا آنان به خوبی دندان های ما را بشمارند! و دریابند که با این افراد چگونه باید سخن بگویند تا ایشان نیز نهایت سازش و تسلیم در برابر آنان را انجام دهند.

این در حالی است که اساسا هنر مدیریت آن است که به جای بزرگنمایی برخی مشکلات، آنان را واقعی دیده و در وهله بعد، با تدبیر از آنان عبور کنند. چه آنکه مدیری که راه گریز از معضلات را بلد نباشد، تنها بی عرضگی خود را بیش از پیش به همگان نشان داده است.

آنچه گفته شد نه تحلیلی از روی حدس و گمان که مبتنی بر اسنادی واقعی و عینی است. نه اسنادی که از میان موهومات برخاسته باشد بلکه حداقل در این مورد، مبتنی بر داده هایی است که خود دولتی ها در سخنان خود آن را بیان کرده اند. نیز این گفتار مستند بر اسنادی است که اخیرا تحت عنوان کتاب « سال نمای امنیت ملی جمهوری اسلامی » از سوی مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری با کمک پژوهشکده مطالعات راهبردی به صورت غیر محرمانه منتشر شده است. نویسندگان وابسته به دولت در این کتاب - در بخش چشم انداز سال 1394 - به خوبی دور نما و افق مد نظر خود از مردم و دشمن و تهدیدات پیرامونی را روشن بیان کرده اند. آنچنان روشن که همه آنچه در بالا بدان اشاره شد، برگرفته از همین کتاب و چشم انداز آن می باشد. در این کتاب، همانگونه که بخش هایی از آن در ادامه می آید، فضای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور کاملا سیاه و تاریک جلوه داده شده است. براساس پیش بینی های این کتاب کمتر دورنمای روشنی برای سال 94 در بخش های مختلف به ویژه اقتصادی دیده شده است. افزایش رکود، سقوط بازار بورس، کاهش درآمدهای نفتی، بی اثر بودن مذاکرات هسته ای حتی در صورت توافق بر مساله کاهش تحریم ها، افزایش مشکلات امنیتی، افزایش قیمت دلار، افزایش فقر، افزایش شکاف طبقاتی و ... از دیگر بندهایی است که در این چشم انداز برای سال 94 مورد پیش بینی واقع شده است. آنچنان که گویا ژنرال های دولتی در این کتاب به وضوح بی تدبیری ها و بی کفایتی های خود را بر روی کاغذ جاری ساخته اند. در بخش مردم نیز آنچنان نگاه سیاه نمایانه ای به مردم شده که گویا مردم سربلند و عزیز و با فرهنگ و متمدن کشور همچون انسان های بدوی، از بی اخلاقی ها، بی فرهنگی ها و بی تربیتی های مزمن رنج برده و دیگر هم نمی شود برای علاج آنها کاری کرد.

در مقابل اعتماد به کدخدا و جهت دادن همه راهها به سمت توافق با او در این چشم انداز موج می زند.

ضمن آنکه در بخش دشمن به جای آنکه دشمن اصلی ملت ایران، همچنان آمریکا معرفی شود، اکثر تهدیدات بیرونی علیه ما ، به سمت کشورهای عربی نظیر عربستان سوق یافته است.

بد نیست که در اینجا بخش هایی از این چشم انداز را مرور کنیم:

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، براساس روند گذشته بودجه ریزی در کشور و همچنین، بیش برآورد برخی ارقام در بودجه 1394 از جمله درآمدهای مالیاتی ، منابع حاصل از فروش نفت و اوراق مشارکت و مانند آنها، دولت با کسری بودجه قابل ملاحظه ای مواجه خواهد بود.

 با احتمال متوسط پیش بینی می کنیم در سال 1394، بهای نفت اوپک... افزایش یا کاهش قابل توجهی نخواهد داشت. در این صورت حتی به رغم احتمال کاهش تحریم ها، نمی توان انتظار افزایش نرخ رشد اقتصادی را در سال آینده داشت و نرخ مذکور در حدود نرخ سال 1393 ... خواهد بود.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394 ، با توجه به تثبیت نرخ رشد اقتصادی و عدم بهبود معنادار آن رنخ بیکاری نیز بهبود خاصی نخواهد یافت و حتی کمی افزایش می یابد

 با احتمال متوسط پیش بینی می کنیم در سال 1394 در صورت تداوم قیمت نفت...، در بازارهای مالی، خاصه بورس اوراق بهادار آثار منفی قابل ملاحظه ای را تجربه خواهند کرد که موجب ابجاد حباب منفی در بازار بورس و نارضایتی سهام داران خواهد شد.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، با توجه به افزایش نرخ رسمی ارز در بودجه پیشنهادی دولت و همچنین نیاز بیشتر بنگاههای تولیدی به ارز برای تداوم کار و در عین حال کمبود ارز ناشی از کاهش بهای نفت، نرخ ارز در بازار کشور افزایش خواهد یافت و به طور مشخص دلار آمریکا به محدوده چهار هزار تومان خواهد رسید.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم تغییر مثبت جدی در شرایط رکودی حاکم بر اقتصاد کشور در سال 1394 به وجود نخواهد آمد و توان صادراتی تولید کنندگان داخلی، رشد جهشی پیدا نخواهد کرد.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، به دلیل کاهش چشم گیر درآمدهای ارزی کشور از محل صادرات نفت، واردات مواد اولیه و واسطه ای با مشکل مواجه شده و هزینه تامین مواد اولیه برای تولیدات داخلی افزایش خواهد یافت. این امر به منزله رکود بیشتر در بخش تولید و افزایش تعطیلی برخی از بنگاههای تولیدی خواهد بود.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، عمده تمرکز شبکه های تلویزیونی ماهواره ای فارسی زبان با محوریت بی بی سی فارسی و وی اُ اِی، بر موضوعات و مسائل حقوق بشری خواهد بود و پس از اتمام احتمالی مذاکرات هسته ای، این فاز از جنگ نرم علیه جمه8وری اسلامی با ابعاد و گستره نوینی کلید خواهد خورد.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، با توجه به تداوم انگیزه ها و رانت های موجود و همچنین ضعف های نهادی در کشور، شاهد افزایش میزان قاچاق کالا و رشد نرخ آن خواهیم بود که البته عامل بسیاری از دیگر معضلات اقتصادی و اجتماعی در کشور می شود.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394 شاخص ضریب جینی جامعه ایرانی که نشان دهنده شکاف طبقاتی است به دلیل تداوم رکود اقتصادی و کاهش اندک نرخ رشد تورم، بهبود خاصی نیابد و در حد سال 1393 باقی بماند.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، با توجه به پایان یافتن نیمه اول یا دهه اول از بازه زمانی سند چشم انداز 1404، جمهوری اسلامی ایران نخواهد توانست به نیمی از اهداف ترسیم شده در این سند دست یابد و از ین رو تحقق اهداف آن در پایان زمان مقرر نیازمند تلاش و همتی مضاعف خواهد بود.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، با توجه به تداوم روند کاهشی درآمدهای دولت، دولت نتواند کارکرد توسعه گرا داشته باشد، و از این رو شکاف توسعه منطقه ای به ویژه میان پیرامون و مرکز کشور، بهبهود خاصی نخواهد یافت و با احتمال متوسط افزایش خواهد یافت.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، شاخص های رفاه اجتماعی در مناطق روستایی کشور، بیش از مناطق شهری، روند کاهشی داشته و به طبع، سقوط خانوارها به زیر خط فقر در مناطق روستایی بیش از مناطق شهری خواهد بود. از این رو روند مهاجرت روستائیان به شهرها و پدیده حاشیه نشینی ، پرشتاب تداوم خواهد یافت.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، با توجه به افزایش خانواده های زن سرپرست یا تک پایه، پدیده زنانه شدن فقر در کشور تشدید شود که می تواند سبب افزای آسیب ها و ناامنی های اجتماعی و انسانی در ابعاد گوناگون شود.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، با توجه به روند آسیب های اجتماعی- اقتصادی در کشور و در ادامه پیامدهای تغییر در سبک زندگی جوانان، روند کاهش نرخ ازدواج بهبود نخواهد یافت.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، میزان اعتیاد به مواد مخدر به ویژه مواد مخدر صنعتی در کشور افزایش یابد و شاهد شیوع بیشتر این پدیده در میان جوانان و نوجوانان باشیم در این صورت رفتار نا متعارف و هنجار شکنی جنسی نیز در میان این قشر از جامعه گسترش خواهد یافت و کمتر مهار پذیر خواهد بود.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، با توجه به عدم بهبود شاخص های اقتصادی و نابسامانی وضعیت اخلاقی جامعه و دگرگونی و آسیب در مناسبات خانوادگی ، میزان جرایم امنیتی در کشور از جمله « سرقت به عنف» ، « جرایم مسلحانه»، « سرقت مسلحانه» و «آدم ربایی و گروگان گیری» روند افزایشی خود را ادامه خواهد داد.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کینم در سال 1394، با توجه به تداوم اختلالات رفتاری و نابهنجاری های اخلاقی در جامعه ایرانی، میزان خشونت ها، نزاع ها، درگیری دسته جمعی، و شرارت در کشور افزایش خواهد یافت و این به منزله کاهش ضریب امنیت اجتماعی به .یژه در فضا های عمومی و خارج از محیط خانواده خواهد بود.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، با تداوم وضعیت فعلی در میزان برداشت و مصرف آب در کشور از یکسو و ادامه خشکسالی از سوی دیگر، کم آبی به بحرانی ملموس تر از سال های گذشته در زندگی شهروندان ایرانی تبدیل خواهد شدو زمینه نارضایت آنها از دولت را فراهم خواهد کرد.

 با احتمال متوسط پیش بینی می کنیم در سال 1394، رد صورت تصمیم دولت به مهار و برداشت از آب های مرزی، زمینه های تنش با همسایگان شرقی و غربی کشورفراهم خواهد شد.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در صورت شکست مذاکرات هسته ای ایران و قدرت های جهانی، بار دیگر گزینه تهدید نظامی اعلامی به کانون استراتژی ایالات متحده علیه برنامه هسته ای جمهوری اسلامی باز خواهد گشت. این چرخش راهبردی با توجه به گرایش جنگ طلبانه وزیر دفاع جدید آمریکا، اشتون کارتر، با کمترین مقاومت ساختاری در کاخ سفید مواجه خواهد شد.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، در صورت به بن بست رسیدن مذاکرات هسته ای و تحقق سناریوی شکست، محافل عربی و مجامع بین المللی مسئولیت عدم توافق را بر گردن ایران انداخته و تحریم های جدید یکجانبه و چند جانبه بین المللی به سرعت علیه کشورمان عملیاتی خواهد شد.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394 ، حتی با فرض رفع تحریم های غرب در حوزه صنایع نفتی، به دلیل اشباع بازارهای جهانی نفت و عدم تمایل کشورهای اروپایی به از سر گرفتن خرید نفت از ایران صادرات نفت کشور در کوتاه مدت تغییر چندانی نخواهد کرد.

 با احتمال زیاد پیش بینی می کنیم در سال 1394، حتی در صورت شکل گیری توافق جامع هسته ای در پی مذاکرات جاری، تحریم های اصلی علیه صنایع نفت و گاز و بخش پولی و مالی کشور به طور کامل برداشته نشود و یا اینکه آثار آنها پابرجا خواهد بود».

با این حال با مطالعه اندکی از این کتاب قطور، این سئوال به وضوح خود نمایی می کند که دولتی که مدعی تدبیر امور در 15 یا 30 روز بود، چگونه است که در بخش های راهبردی خود اینگونه به بن بست رسیدن خود را عیان کرده است؟ اگر معضلاتی – بالفرض- موجود است پس نقش دولت برای مرتفع ساختن آنها چیست؟ مگر نه آن است که مردم دولت را برای از میان برداشتن همین مشکلات بر سر کار آورده اند؛ پس اقرار به ناتوانی حل آنها در محافل آکادمیک و گره زدن حل آنان در محافل عمومی به مذاکرات چه معنایی می تواند داشته باشد؟ آیا با خواندن چشم انداز هایی چنین تیره و تار این پرسش به اذهان متبادر نخواهد شد که در اینصورت اگر دولت ژنرال ها بر سر کار نبود، امکان داشت که وضعیتی بدتر از این برای سفره مردم رخ دهد؟

ضمن آنکه دولتی که در برآوردهای راهبردی امنیتی خود اعتراف می کند که مساله هسته ای بهانه است و مساله سازی بعدی علیه ما حقوق بشر است و حتی با فرض توافق نهایی، تحریم های اصلی علیه کشور همچنان پابرجا خواهد بود، به چه دلیلی دائما در میان مردم همه معضلات، حتی آب خوردن مردم را هم به مذاکرات هسته ای گره می زند؟

همانگونه که در این مقدار اندک قابل ملاحظه بود، دولتی که اساسا با شعار عدم توجه دولت سابق به قانون سند چشم انداز بیست ساله کشور بر سر کار آمد، خود در این راهبرد اقرار می کند که نتوانسته است در سال 94 به نیمی از اهداف سند چشم انداز دست یابد؛ در اینصورت نباید از دولتی ها این پرسش مطرح شود که در طول دو سال گذشته برای تحقق اهداف سند چه کاری کردند؟

ضمن آنکه وقتی در این کتاب به وضوح از پیش بینی تداوم رکود و تورم و ... در سال جاری سخن گفته می شود نباید پرسید که در اینصورت چرا برخی از مسئولان سال گذشته ادعای خروج کشور از رکود و کاهش تورم را در میان مردم سر دادند؟ با مطالعه این راهبرد آیا این سئوال به اذهان متبادر نخواهد شد که چرا برخی از تهدید به مرگ دشمن، اینچنین راه خود کشی خود و کشور را هموار می کنند؟ در اینصورت بهتر نیست اینهایی که کار بلد نبوده و دائما می گویند «ما نمی توانیم» جای خود را به کسانی دهند که ثابت کردند می شود و می توانیم ؟

گروه سیاسی 9 دی-